Karşılıksız çeke önce para cezası sonra hapis

Paylas

Karşılıksız çek nedeniyle mahkemeye  düşenleri mahkemeler borçlarını ödemedikleri için yargılıyor ve de hapis cezası veriyordu.
Bu uygulama  uluslararası hukuk ilkeleriyle çelişiyordu. Borcunu ödemeyene hapis cezası  bizden başka sadece Fransa’da vardı. O da kaldırıldı. Sadece çok özel  kasta bağlı suçlarda hapis söz konusu. Dünyadaki bu gelişmeye benzer şekilde  bizde de kanun değişikliği yapıldı ve  karşılıksız çekte, borcunu ödemeyenlere (alacak senetlerinde/bonoda olduğu gibi)  hapis cezası verilmemeye başladı.
Bu defa bizde yeni bir uygulama ortaya  çıktı. Karşılıksız çekten yargılananlara mahkemeler, ödenmeyen miktara göre,  “adli” para cezası hükmediyor. Bu “adli” para cezasını ödeyemeyenlere ise, para  cezası güne çevrilerek hapis cezası veriliyor.
Uygulamada parası olmayana ve  bu nedenle çekini ödeyemeyene devlet para cezası kesiyor. Parası olmadığı için  bu cezayı da ödeyemeyenler, ceza miktarı kadar hapis yatıyor. Dikkat  buyurulursa, bu cezanın karşılıksız çekin ödenmesiyle hiçbir ilgisi yok. Çünkü  para cezasına hükmedilenler bir yerlerden para bularak para cezasını devlete  ödeyebilseler de, karşılıksız çekten alacağı olanın eline bir kuruş geçmiyor.  Cezayı ödeyemediği için hapis yatan kişiler işlerini ve para kazanma imkânlarını  kaybettiğinden, alacaklılar paralarını tahsil ümidini hepten  yitiriyor.

Bonoya hapis yok, çeke var
Burada bir  açıklama daha yapmak gerek: Borç-alacak ilişkilerinin yasal belgesi borç  senedi/bonodur. Dünyanın her yerinde borç-alacak ilişkileri bonoyla yürür. Borç  senedini/bonosunu gününde ödemeyen hakkında kanuni takibat yapılır. Bu tür  kanuni takibatta icra-iflas vardır ama hiçbir şekilde hapis yoktur.  Sadece kötü niyetli uygulamalarda (dolandırıcılık suçlarında) hapis gündeme  gelebilir.
Çekin vadelisi olmaz. Çek, ibrazında ödenmesi gereken bir  belgedir. Bizde, kanuna karşı bir şekilde gelişen vadeli çek uygulaması  piyasadan borç senedini/bonoyu kovdu. İç piyasa vadeli çekle işler hale geldi. 
Bugüne kadar vadeli çekte hapis cezasının kaldırılması için ciddi  teşebbüsler oldu. Fakat Türkiye’de iki güçlü lobi, hapis cezasının  kaldırılmasına yönelik olan, TBMM’deki çalışmaları engelledi, engelliyor..  Bunlar (1) Tefeciler lobisi ile (2) Vadeli çek işlemlerine ağırlık veren bazı  bankaların lobisidir.

Cinayete 6, çeke 5 yıl hapis 
Bu yazıyı bir genç kızımızın gönderdiği mektupla bitireceğim.  Mektup neyin ne olduğunu çok iyi anlatıyor:
“Sayın Hocam, babam 65 yaşında.  Otuz yıldır gıda işi yapıyordu. Yanında 10 kişi çalıştırıyordu. Bugüne kadar  hiçbir sigorta ve vergi borcu olmadı. Kriz çıkınca babama borçlu  olanlar 1 milyon 200 bin TL tutarındaki vadeli çekleri ödeyemedi. Bu durumda  babamın da 375 bin TL tutarındaki vadeli çekleri karşılıksız kaldı. Babamı  mahkemeye verdiler.
Mahkeme para cezasına hükmetti. Bu para cezasını ödeme  imkânımız olmadığı için her günü 100 TL’den sayarak babama 5 yıl hapis cezası  verdiler. Babam şimdi hapiste. İşyeri kapandı. Yanında çalışanlar işsiz. Babam  hapiste ama biz ne alacaklarımızı alabiliyoruz, ne de borçlarımızı  ödeyebiliyoruz. Açık anlatımıyla, babamın hapiste yatmasının borçlulara yararı  yok. İşyeri kapanmasaydı, alacaklarını alamasa bile borçlarını zamanla  ödeyebilirdi.
Geçen gün gazetelerde okudum. Cinayet, gasp, sahtecilik gibi suçlardan iki defa müebbet hapse  mahkûm edilen bir suçlunun müebbet hapis cezası önce 16 yıla indirilmiş.  Sonra Rahşan Affı ile 10 yılı düşürülmüş. Suçlu 6 yılda tahliye olmuş. 
Hocam, elinizi vicdanınıza koyunuz ve o suçlunun durumu ile babamın durumunu  karşılaştırınız.”

Güngör Uras 
Olayların içinden
guras@milliyet.com.tr